در دنیای مهندسی، بسیاری از تصمیم‌ها در ظاهر ساده‌اند، اما، اثرات عمیقی در پروژه دارند. یکی از این تصمیم‌ها انتخاب مواد اولیه است؛ به ظاهر یک انتخاب فنی است ولی فراتر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد.
مواد اولیه اولین قدم در شکل‌گیری هر پروژه است؛ تصمیمی که علاوه‌بر کیفیت و هزینه به‌منزله تایید اعتبار فنی شما در بازار است. در این متن با نگاهی گذرا، به اهمیت استراتژیک انتخاب مواد اولیه در پروژه‌های مهندسی خواهیم داشت.
چرا انتخاب مواد اولیه یک تصمیم استراتژیک است؟
انتخاب مواد اولیه یک کار فنی نیست. تصمیم در خصوص مواد اولیه مقدمه‌ای برای انجام بهتر پروژه‌هاست.
انتخاب مناسب مواد اولیه نه‌تنها روی کیفیت و هزینه پروژه اثر دارد، بلکه می‌تواند عامل موثر در شکست یا موفقیت برند باشد.
مواد اولیه، پایه‌ی تمام مراحل پروژه
مواد اولیه مثل فونداسیون پروژه است و روی طراحی، ساخت، مونتاژ و حتی نگهداری اثر می‌گذارد. به همین دلیل توجه به تمام جنبه‌های استعلام تا خرید مواد اولیه تاثیر زیادی بر روند پروژه خواهد داشت.
برای جلوگیری از خطاهای احتمالی در پروژه و همچنین ساده‌تر شدن مسیر کنترل پروژه‌ها پیشنهاد می‌شود یک روند استاندارد پایش مواداولیه برای طراحی، تامین و ساخت ایجاد، تا اولین و مهمترین پارامتر در پروژه به درستی انجام شود و از اتلاف هزینه‌ها جلوگیری شود.
تصمیم‌گیری مواد، فراتر از انتخاب یک جنس
پروژه‌ها به‌صورت فیزیکی توسط مواد اولیه و فرآیندها نمایان می‌شوند، بنابراین تصمیم‌گیری در خصوص مواد اولیه مهم‌تراز آن چیزی است که به نظر می‌رسد.
ادامه حیات شرکت‌های فنی مهندسی وابسته به عملکرد آن‌ها در خصوص کیفیت تحویل پروژه‌هاست. پس برای برندینگ این مجموعه‌ها بهتر است مهمترین و ظاهری‌ترین نماد پروژه‌ها به‌درستی انجام شود.
تاثیر انتخاب مواد بر کیفیت، هزینه، زمان پروژه
سه ضلع اصلی در پروژه‌ها که زمان، هزینه و کیفیت است با انتخاب درست مواد اولیه ارتباط مستقیم دارد. همیشه اولین حرکت می‌تواند روند پروژه را تا پایان تحت‌الشعاع قرار دهد.
تصور صرفا فنی بودن مواد اولیه بزرگترین اشتباه مدیران پروژه است. غافل از اینکه پیامدهای انتخاب نادرست می‌تواند جنبه‌های مختلف پروژه را درگیر کند.
صرفه‌جویی یا اتلاف منابع با یک انتخاب
فرض کنید یک گرد فولاد 1.1191 را در سایت جستجو می‌کنید و با دو تا قیمت مواجه می‌شوید. برند فولاد آلیاژی ایران هر کیلو 97.000 تومان و نوردی 54.000 تومان است.
در صورتی که شما مقدار 100 کیلوگرم از این محصول را بخواهید تهیه کنید باید به ترتیب 9.700.000 تومان و 5.400.000 تومان باید پرداخت کنید. برای محصول دوم در ظاهر 4.300.000 تومان کاهش هزینه داشتید. در فرآیند عملیات حرارتی قطعه به سختی مورد نظر نمی‌رسد و شما مجبورید دوباره قطعه را تهیه کنید و فرآیند را تکرار کنید.
تأثیر متریال بر سرعت اجرای پروژه
در پروژه‌ای از گرد MO40 با قطر 100 استفاده می‌کنید و از بازار یک برند غیر‌معتبر می‌خرید و وقتی می‌خواهید ماشینکاری را شروع کنید می‌بینید که محصول دایره کامل نیست و بیضی شکل است.
بعد از مشکلاتی که در بستن قطعه کار دارید، باید زمان زیادی را صرف کنید تا این بیضی بودن را اصلاح کنید. این یعنی زمان انجام کار طولانی می‌شود.
نقش مواد اولیه در طراحی و مهندسی معکوس
طراحی، نقشه راه در مسیر اجرای پروژه‌هاست و انجام درست این نقشه راه، مستلزم پیروی و تسلط بر راه پیش‌رو است.
با انتخاب نادرست مواد اولیه به‌صورت عملی تمام محاسبات و تحلیل‌های پروژه اشتباه از آب در می‌آید و عملا پروژه بدون نقشه راه ادامه خواهد یافت.
تناسب مواد با نقشه‌های طراحی‌شده
باتوجهبه محدودیت‌های موجود در کشور، قبل از مهندسی معکوس می‌بایست از موجودی مواد در بازار مطمئن شویم و سپس ساخت انجام شود. در بیشتر مواد نیاز به استفاده از مواد جایگزین به شدت احساس می‌شود.
جایگزینی مواد یکی از چالش برانگیزترین مراحل طراحی می‌باشد که نیاز به تسلط کامل بر بازار، برند‌های تولید کننده و همچنین موجودی دارد.
بنابراین توصیه می‌شود قبل از آغاز طراحی نسبت‌به بررسی بازار اقدام نمایید.
نقش انتخاب مواد در قابلیت ساخت و نمونه‌سازی
در پروژه‌های تحقیق و توسعه و زمانی که نیاز به تهیه مواد اولیه به‌صورت محدود دارید، برآورد مالی پروژه و همچنین احتمال عدم دسترسی به مواد مورد نظر را در نظر بگیرید و یا با مجموعه‌ای کار کنید که توان خرده فروشی بالایی داشته باشد و همچنین هزینه‌های معقولی برای خدمات و مواد اولیه ارائه نماید.
مشکلاتی که از ناسازگاری طراحی و مواد پیش می‌آید
در انتخاب ظاهری قطعات و همچنین انطباق آلیاژ با فرآیند ساخت مورد نظر دقت نمایید. چون ممکن است مجبور به ساخت مجدد شوید.
این مشکلات بیشتر در ورق MO40 و فرآیند برش اتفاق می‌افتد که در قطعات بزرگ باعث تاب شدید در قطعات و همچنین احتمال سخت شدن محل برش در اثر حرارت می‌شود.
ریسک‌هایی که از انتخاب نادرست مواد ناشی می‌شوند
شکست در مهندسی همیشه از یک نقطه کوچک شروع و از همان نقطه گسترش می‌یابد.
انتخاب نادرست مواد اولیه همان نقطه آغازین شکست می‌باشد که ماهیت مهندسی و اعتبارفنی برند را زیر سوال می‌برد و باعث عدم اطمینان خواهد شد.
شکست فنی و توقف پروژه
در قطعاتی که قطر‌های بزرگ یا ضخامت بزرگ دارند همیشه احتمال ترک وجود دارد. برای جلوگیری از این مسئله از مکان معتبر و برند معتبر خرید کنید و حتما آزمایش لازم در خصوص تست ترک را انجام دهید.
در صورت عدم رعایت این موارد احتمال نمایان شدن ترک‌ها در حین ماشینکاری محتمل به نظر می‌رسد. تجربه نشان داده که انتهای شاخه‌ها یا برگ‌ها در مواد اولیه مستعد ترک‌های بیشتر در حین فرایند می‌باشد.
هزینه‌های پنهان ناشی از دوباره‌کاری
آشکار شدن هر‌گونه اشکال در قطعه در ابتدای کار تا انتهای کار باعث توقف پروژه و تحمیل هزینه‌های مربوط به تهیه مواد اولیه و طی نمودن مجدد فرآیند خواهد شد که این موضوع علاوه‌بر هزینه زمان انجام پروژه را افزایش خواهد داد.
نارضایتی کارفرما و خدشه به اعتبار مهندسی
افزایش هزینه‌ها در انجام پروژه‌ها اجتناب‌ناپذیر است اما نارضایتی ایجاد شده در کارفرما در خصوص کیفیت و زمان انجام پروژه، اعتبار کاری را زیر سوال می‌برد که این امربا هزینه اضافی قابل جبران نیست.
مواد اولیه و مزین رقابتی بازار
انتخاب آگاهانه مواد اولیه، فقط حفظ کیفیت نیست بلکه ابزاری برای تمایز در بازار و ماندگاری محصولات است.
تفکر بلند‌مدت در بازار تاب‌آوری را افزایش می‌دهد و باعث حک شدن برند در قلب مشتریان می‌شود.
کاهش قیمت نهایی با انتخاب هوشمندانه
انتخاب برند معتبر برای تهیه محصول در ظاهر ممکن است هزینه تمام شده را افزایش دهد اما پیوستگی و ممارست در این کار به دلیل یکنواختی در عرضه محصولات تولیدی باعث کاهش هزینه‌های پشتیبانی خواهد شد.
برند‌های معتبر به دلیل نفوذ در بازار، فروشنده های بیشتری را تحت پوشش دارند و به همین دلیل تهیه قطعات جایگزین در بلند‌مدت هزینه کمتری برای مشتری به دنبال دارد.
افزایش طول عمر و رضایت مشتری
قابلیت عملیات حرارتی برای محصولاتی که نیاز به فرآیند‌های تکمیلی دارند بسیار حائز اهمیت است.
هر چه این قابلیت بالاتر باشد، رسیدن به کیفیت مورد نظر در فرآیند راحت‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شود و این موضوع در افزایش زمان کاری محصول مورد نظر تاثیر مستقیم دارد.
چالش‌های رایج در تصمیم‌گیری برای انتخاب متریال
بهترین مهندسان هم از تیررس رفتار و مسائل بازار درامان نیستند. صداقت در کار همیشه راه‌گشاست.
نوسانات قیمت، عدم شفافیت اطلاعات و تنوع زیاد باعث سردرگمی مهندسان باتجربه می‌شود. این امری طبیعی لااقل در کشور ما و تکه جدایی‌ناپذیر از اقتصاد این کشور است.
تنوع زیاد و سردرگمی در انتخاب
قبل از خرید مواد اولیه می‌بایست نسبت‌به قطعه مورد نظر و همچنین قیمت تمام شده محصول آگاهی کامل داشته باشید و باتوجهبه این موضوع از جایی خرید کنید که قبلا از آنجا خرید کرده‌اید و ریسک کار را به شدت کاهش دهید. نکته مهم این است که برای اولین خرید حتما از چند تامین‌کننده مشاوره دریافت کنید.
عدم دسترسی به اطلاعات فنی دقیق
پارامترهای ابعادی محصولات به‌راحتی قابل اندازه‌گیری است ولی در خصوص خواص مکانیکی و خواص شیمیایی این امر فقط با آزمایش‌های تخصصی قابل امکان‌پذیر است. پس توصیه می‌شود از فروشندگان و تامین‌کنندگان معتبر خرید کنید و در صورت حساسیت، حتما آزمایش‌های مربوطه را انجام دهید.
نوسانات قیمت و کمبود ناگهانی
به ندرت ممکن است آلیاژها و مقاطع روتین در بازار موجود نباشند و در صورت عدم‌موجودی به‌سرعت از طرف تامین‌کنندگان موجود می‌شوند ولی نوسانات قیمت، پیش فرض اصلی در مبادلات بازار ایران است.
این موضوع با برنامه‌ریزی دقیق و خرید از تامین‌کنندگان خوشنام تا حدود زیادی قابل کنترل می باشد.
چطور می‌توان تصمیمات استراتژیک بهتری در انتخاب مواد گرفت؟
با استفاده از نرم‌افزارهای کنترل پروژه و تجزیه تحلیل روندهای گذشته می‌توان روند را بهبود داد. استفاده از پلتفرم‌هایی مثل دمیرآل که شفافیت و راحتی را با خود به ارمغان می‌آورند گامی بزرگ در جهت انتخاب‌های بهتر خواهند بود.
استفاده از نرم‌افزارهای انتخاب مواد
مواد اولیه به‌مرور زمان برای کاربرد‌های مختلف استاندارد‌سازی و تولید شده‌اند و برای بررسی سریع‌تر و اشراف کامل روی این آلیاژها می توان از کتاب‌های تخصصی مثل کلید فولاد، کلید مس و … که در‌حال‌حاضر به‌صورت نرم‌افزارهای تخصصی در بازار موجود است استفاده نمایید.
تحلیل داده‌ها و تجربه‌های پروژه‌های پیشین
فرآیند انتخاب و خرید مواد اولیه یک امر مستمر است که ممکن است به‌صورت هفتگی، ماهانه و سالیانه تکرار شود.
پس برای استفاده از تجربیات خریدهای قبلی و انتخاب‌های مناسب در آینده بهتر است این اطلاعات در یک بانک اطلاعاتی جمع‌آوری و هر ازگاهی بازنگری نمایید.
این کار باعث اشراف بیشتر به بازار و انتخاب بهترین تامین‌کنندگان خواهد شد.
مزایای پلتفرم‌هایی مثل دمیرآل در تصمیم‌سازی مهندسی
پلتفرم دمیرآل یک بازارگاه دیجیتالی در بازارآهن است که با ایجاد بستر مناسب برای تعامل بین مشتری و تامین‌کننده طراحی شده است و باتوجهبه تنوع بالای محصولات و تامین‌کنندگان تا حد زیادی می‌تواند تعاملات بازار را منطقی نماید.
جمع بندی: انتخاب متریال، سرمایه‌گذاری برای آینده برند شماست
انتخاب مواد اولیه، نه صرفاً یک خرید ساده بلکه تصمیمی استراتژیک برای آینده پروژه‌ها، برند و حتی تیم‌های فنی است. پروژه‌هایی که در مراحل ابتدایی با دقت و درک عمیق از بازار و متریال شروع می‌شوند، نه‌تنها ریسک شکست کمتری دارند، بلکه به الگویی برای اجرا، دوام و رضایت مشتری تبدیل می‌شوند.
تجربه، تحلیل، ابزارهای تخصصی و پلتفرم‌هایی مثل دمیرآل، در کنار هم می‌توانند این مسیر را شفاف‌تر و مطمئن‌تر کنند. در نهایت، دقت در انتخاب متریال نه یک هزینه اضافی، بلکه سرمایه‌گذاری برای اعتبار فنی و آینده برند شماست.
منابع:
- سازمان ملی استاندارد (https://www.inso.gov.ir/)
- نشریه ساخت و تولید (https://www.iranjme.ir/)
- نشریه مهندسی مکانیک دانشگاه تهران (https://journals.ut.ac.ir/list_1.html)
- کتاب جداول و استاندارد‌های طراحی و ماشین سازی